Einde nabij voor ruimtetelescoop Spitzer (Astronieuws)

Over precies een week, op donderdag 30 januari, de Spitzer-ruimtetelescoop uitgeschakeld. Samen met de ruimtetelescopen Hubble, Chandra en Compton behoorde hij tot de vier ‘Grote Sterrenwachten’ die het Amerikaanse ruimteagentschap NASA vanaf 1990 heeft gelanceerd. Compton viel twintig jaar geleden als eerste af. Spitzer werd ontworpen om alles wat ‘koud, oud of stoffig’ was te onderzoeken – objecten die zich vooral op infrarode golflengten goed laten bekijken. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om bruine dwergen (‘mislukte’ sterren) en wolken van gas en stof tussen de sterren, maar ook verre sterrenstelsels behoorden tot het onderzoeksrepertoire. In samenwerking met ‘collega’ Hubble heeft de Spitzer-telescoop onder meer ontdekt dat de vroegste sterrenstelsels in het heelal meer massa hebben dan waarop was gerekend. Ook exoplaneten – planeten buiten ons zonnestelsel – zijn met Spitzer waargenomen. Hij was verantwoordelijk voor de ontdekking van vier van de zeven planeten bij de ster TRAPPIST 1. Verder heeft hij de atmosferen van enkele exoplaneten onderzocht, wat informatie heeft opgeleverd over hun samenstelling, temperatuur en luchtstromingen. De infrarood-ruimtetelescoop, genoemd naar astronoom Lyman Spitzer, is in 2003 gelanceerd voor een missie die hooguit een jaar of vijf zou gaan duren. Dat had te maken met de beperkte voorraad vloeibare helium aan boord, die nodig was om de telescoop te koelen. Ruimtetelescopen genereren nu eenmaal warmte en dus infraroodstraling, en dat kan de waarnemingen verstoren. Toen het koelmiddel uiteindelijk in 2009 opraakte, leek het einde van de missie dan ook een feit. Maar de camera van Spitzer bleek op twee golflengten ook zonder koeling nog dermate goed te functioneren, dat de missie kon worden voortgezet: eerst nog tot 2018, maar uiteindelijk dus tot nu. Dat laatste had te maken met de vele tegenslag waarmee Spitzers opvolger – de James Webb Space Telescop ...