Planeetwetenschappers vinden verklaring voor de ‘tijgerstrepen’ van Saturnusmaan Enceladus (Astronieuws)

Met de slechts 500 kilometer grote Saturnusmaan Enceladus is iets vreemds aan de hand. Bij zijn zuidpool zijn vier rechte, evenwijdige spleten te zien waaruit water ontsnapt. Deze ‘tijgerstrepen’ zijn uniek voor ons zonnestelsel. Planeetwetenschappers denken nu te weten hoe ze zijn ontstaan (Nature Astronomy, 9 december). Enceladus heeft een kilometers dikke korst van ijs waaronder een oceaan van vloeibaar water schuilgaat. Door de getijdenkrachten die deze ijsmaan van zijn moederplaneet ondervindt, wordt zijn inwendige afwisselend warmer en koeler. Deze krachten zijn het sterkst aan de polen, waardoor de korst daar wat dunner is dan elders. Tijdens koelere perioden groeit het ijs aan de onderkant van de korst aan. Hierbij ondervindt het ijs een toenemende tegendruk van het ondergelegen oceaanwater. Dat leidt er uiteindelijk toe dat de korst breekt en er vloeibaar water uit het inwendige kan ontsnappen. Zo’n breuk ontstaat op de plek waar de korst op z’n zwakst is: bij een van de polen dus. Bij Enceladus was dat toevallig de zuidpool, maar het had net zo goed de noordpool kunnen zijn. Hoe dan ook: door het breken van het ijs bij de zuidpool nam de druk op de korst af en bleef het ijs aan de noordpool gespaard. Daar bleef het echter niet bij. Het water dat door de spleet aan de zuidpool ontsnapte, viel in de vorm van ijs en sneeuw terug naar het oppervlak, waardoor zich aan weerszijden ruggen van ijs vormden. Berekeningen laten zien dat het gewicht van deze ijsruggen voldoende was om de aangrenzende ijskorst 35 kilometer verderop nogmaals te doen breken. Op die manier zijn uiteindelijk, op onderlinge afstanden van steeds 35 kilometer, de vier tijgerstrepen ontstaan. Bij grotere ijsmanen treedt dit ‘cascade-effect’ niet op. Daar is de zwaartekracht groot genoeg om te voorkomen dat de spleten zich uitstrekken tot aan de ondergelegen oceaan. Dan ontsnapt er dus ook weinig of of geen water, en wordt verdere breukvorming voorkomen. (EE)