Dubbelquasar verraadt uitdijingssnelheid heelal (Astronieuws)

Metingen aan de helderheidsvariaties van een zogeheten dubbelquasar hebben nieuwe informatie opgeleverd over de uitdijingssnelheid van het heelal. Over die uitdijingssnelheid (de zogeheten Hubbleconstante) bestaat de laatste tijd grote onduidelijkheid: verschillende methoden om de Hubbleconstante te bepalen - de `lokale` en de `kosmologische` methode - komen uit op verschillende waarden, die ongeveer 9 procent van elkaar verschillen, terwijl beide methoden toch een nauwkeurigheid van 1 à 2 procent claimen. De dubbelquasar SDSS J1206+4332 is in werkelijkheid één quasar (de heldere kern van een ver verwijderd sterrenstelsel) waarvan het licht via twee verschillende wegen op aarde aankomt: het quasarbeeldje wordt gesplitst door de zwaartekracht van een dichterbij gelegen sterrenstelsel. Zulke zwaartekrachtlenzen kunnen gebruikt worden om de uitdijingssnelheid van het heelal te bepalen. Via de ene lichtweg doet het quasarlicht er iets langer over om de aarde te bereiken dan via de andere lichtweg. Dat tijdsverschil (in combinatie met informatie over het lensstelsel) vertelt je wat de uitdijingssnelheid van het heelal is. Door helderheidsvariaties in de twee quasarbeeldjes te bestuderen en met elkaar te vergelijken, konden sterrenkundigen het padlengteverschil achterhalen. Ze gebruikten daarvoor metingen met de Hubble Space Telescope en met grote telescopen op aarde. De nieuwe resultaten, gepubliceerd in Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, wijzen op een Hubbleconstante van 72,5 kilometer per seconde per megaparsec - heel goed in overeenstemming met de `lokale` bepalingen van de uitdijingssnelheid, maar dus fors in tegenspraak met de `kosmologische` waarde. De controverse rond de Hubbleconstante is met de nieuwe resultaten in elk geval nog niet uit de wereld. (GS)