Reuzensterrenstelsels voeden zich met koud kosmisch gas (Astronieuws)

De grootste sterrenstelsels in ons heelal halen ‘voedsel’ uit kosmische oceanen van koud gas en groeien zo nog verder. Dat vermoedt een internationaal team van wetenschappers met daarin twee Leidse sterrenkundigen op basis van uitgebreide waarnemingen aan het Spinnenwebstelsel (Science, 2 december). Een internationaal team van astronomen, onder wie George Miley en Huub Röttgering van de Universiteit Leiden, hebben radiotelescopen in Australië en de VS op het Spinnenwebstelsel gericht. Dat is een enorm sterrenstelsel op ongeveer tien miljard lichtjaar van onze Melkweg. Het bevindt zich in het centrum van een cluster van honderden sterrenstelsels en lijkt nog steeds te groeien. Tot hun verrassing ontdekten de astronomen dat het ‘superstelsel’ zich wentelt in een kosmische wolk van zeer koud gas. Dat gas bestaat voor het grootste deel uit waterstof, het basismateriaal waaruit sterren en sterrenstelsels worden gevormd. De enorme gaswolk bevat ongeveer honderd miljard keer zoveel massa als onze zon. Er lijkt dus genoeg gas aanwezig om veel sterren te vormen. Tot nu toe dachten wetenschappers dat superstelsels ontstaan doordat kleine sterrenstelsels samensmelten. Dat is ook waar het Spinnenwebstelsel zijn naam aan ontleent: het lijkt te zijn opgebouwd uit een ‘web’ van kleine sterrenstelsels. Maar het lijkt er nu dus op dat dit superstelsel zich niet alleen voedt met dwergstelsels, maar ook met het gas uit een enorme gaswolk. Dat kan ook verklaren waarom niet alleen in het centrum van het Spinnenwebstelsel grote aantallen jonge sterren ontstaan, maar ook ver daarbuiten. Waar het koude gas vandaan komt, is overigens nog een raadsel. De onderzoekers vermoeden dat het afkomstig is van eerdere, al gestorven sterrent. Naast waterstof is er in de gaswolk namelijk ook koolmonoxide aanwezig – een restproduct van vergane sterren. Om meer te weten te komen over die eerdere sterren, willen de onderzoekers dieper het heelal in k ...